basın özetleri 01.09.25

Filelefteros gazetesinin ana haberi…

Merkez ve sağ ittifakı – Disy, Diko, Dipa iş birliğini isteyen sesler güçleniyor – Ekonomi – dış politika – Avrupa Birliği ve Batı, iş birliğinin sütunları – hedef popülizm ve dogmatizme karşı cephe oluşturmak

Merkez sağdan geleneksel sağa kadar olan daha geniş alanın güçlerinin uyum içinde hareket etmesi, söz konusu siyasi alanı oluşturan güçleri meşgul eden bir mesele haline geliyor.

Ekonomi, dış politika, Avrupa Birliği ve ülkenin Batı’ya yönelimi, iş birliğinin sütunlarını oluşturabilir.

Popülizm ve dogmatizme karşı bir cephe oluşturulması fikri sürekli zemin kazanıyor.

*

Politis:

Hastane yemekleri çöpe gidiyor – Kamu hastanelerindeki beslenmeye dair araştırmanın önemli bulguları

Kamu hastanelerinin hastalarıyla yapılan bir akademik araştırma grubunun çalışmasıyla ortaya çıkan sonuçlara göre devlet hastanelerinde tedavi alan 10 hastadan 7’si tabaklarında bulunan yemeğin yarısını veya daha fazlasını yemiyor.

Araştırmada, hastaların yalnızca %31’inin ana yemeği tamamen tükettiği, %29’unun tabağının dörtte birini bıraktığı, %26’sının yarısını bıraktığı ve %13’ünün de tabağının dörtte üçünü ya da tamamını bıraktığı kaydedildi.

Genel olarak hastaların hastane ortamından ve yemeklerin miktarından memnun oldukları gözlemlense de yemek kalitesi belirgin şekilde yetersiz kalıyor. Hastaların büyük bir oranı, sağlıklı bir yemek seçeneğini nadiren ya da hiç bulamadığını ifade etti.

*

Alithia:

Kusurlu itfaiye araçları törenlerle teslim edildi – Alithia’nın ortaya çıkardığı hizmet belgeleri hükümeti zora soktu

Bizzat itfaiyenin yazışma ve belgeleri, Iveco ve Scania araçlarında ciddi sorunlar bulunduğunu kaydediyor.

Fren sistemleri ve oto-koruma sistemleri daha 2018’den itibaren yetersiz bulundu.

Yeni Scania araçlarında yolcu koltukları üreticinin talimatlarına aykırı şekilde sonradan monte edildi.

Hesap verme yerine, teslim alma komitesinin üyeleri terfi ettirildi.

*

Haravgi:

Çifte hız gelişirken birçok sosyo-ekonomik eşitsizlik artıyor – Hükümetin ataleti kırsalı okulsuz, sağlıksız ve hizmetlerden yoksun bırakıyor

Kentlerde nüfusun %79,7’si yakınlarında hastane bulundururken, kırsalda bu oran sadece %9,4.

Kentlerde nüfusun %56’sı 15 dakika mesafede okul bulurken, kırsalda bu oran yalnızca %18.

İlerleme Lefkoşa ve Limasol’da yoğunlaşırken, kırsal temel hizmetlerden yoksun bırakılıyor.

Kıbrıs yüksek büyüme oranları kaydediyor, ancak eşitsizlikler derinleşiyor

Avrupa Komisyonu, 2025 için %3 ve 2026 için %2,5 GSYH artışı öngörüyor. Ancak bu iyimser tahminlerin ardında, Avrupa Dönemi’nin Bahar Paketi daha az hoş bir gerçeği ortaya koyuyor: Büyümenin faydaları adil bir şekilde dağılmıyor.

Kentler hızlı bir şekilde ilerlerken, kırsal kesim temel hizmetlerden, modern altyapılardan ve gerçek ilerleme fırsatlarından yoksun, adeta yerinde sayıyor.

Kentsel merkezlerde istihdam oranı %83’e ulaşırken, kırsal bölgelerde %77,9’da kalıyor. Bu durum, ekonomik canlılığın her yere ulaşmadığını gösteriyor.

Kırsalda toplumsal cinsiyet uçurumu daha da büyük. Kadınların istihdam oranı yalnızca %72 iken, erkeklerde bu oran %84,2’ye çıkıyor. Kırsal bölgelerde kadınlar sınırlı seçenekler içinde sıkışıp kalıyor ve çoğu zaman düşük güvenceye sahip işlerde çalışıyor.

Aynı zamanda AB ülkelerinden gelen göçmenler %85,5 gibi dikkat çekici bir istihdam oranı kaydederken, üçüncü ülkelerden gelenler %74,3’te sınırlı kalıyor.

Kıbrıs yüksek oranda yükseköğrenime sahip nüfusa sahip: 30-34 yaş grubunun %64,4’ü üniversite diplomasına sahip. Ancak coğrafi eşitsizlikler belirgin ve kentlerde daha da artıyor. Yetişkinlerin (25-64 yaş) %57’si yükseköğrenime sahipken, banliyölerde bu oran %46,2 ve kırsalda yalnızca %37,6. Bu fark, coğrafi kökenin eğitim ve toplumsal hareketlilik fırsatlarını belirleyici şekilde etkilediğini gösteriyor.

Kırsaldaki günlük yaşam, unutulmuş zamanları hatırlatıyor. Kentlerde nüfusun %79,7’si 10 dakika içinde hastaneye erişebilirken, kırsalda bu oran yalnızca %9,4. Kentlerde %56’sı 15 dakikada bir ilkokula ulaşabilirken, kırsalda bu oran %18’de kalıyor. Öğrencilerin öğrenim performansları da PISA testlerinde 39 puan daha düşük, bu da coğrafi kökenin çocukların eğitim geleceğini ve dolayısıyla fırsatlarını sınırlayan kısır döngü yarattığını gösteriyor.

Rapor, hem kentlerde hem kırsalda rekabet gücünü artırmak için fırsatlar olduğunu, bunun için hareketliliğin ve temel hizmetlere erişimin iyileştirilmesi gerektiğini vurguluyor. Ancak büyümenin hizmet sektöründe, yani esasen kent merkezlerinde yoğunlaşması ve ademi merkeziyet için stratejik plan eksikliği, eşitsizlikleri azaltmak yerine keskinleştiriyor.

Lefkoşa ve Limasol, finansal teknoloji ve ilaç endüstrisinde şimdiden teknolojik ve endüstriyel merkezler olarak işlev görüyor; Larnaka ise kademeli olarak onları takip ediyor. Buna karşılık kırsal bölgeler, gençlerini topluluklarından kopararak kaybediyor, toplumsal dokusu çözülüyor ve göç sonucu boşalma artık günlük bir olgu haline geliyor.

Sonuç: Avrupa Dönemi Bahar Paketi raporu, Kıbrıs’ın kritik bir kavşakta olduğunu ortaya koyuyor. Ülke ya sosyal olarak adil bir büyümeyi, kırsalın gerçek anlamda güçlendirilmesini ve hizmetlerin ademi merkezileştirilmesini seçecek ya da ilerlemenin yalnızca ayrıcalıklı kentli sınıflara ait olduğu “çifte hız” modelini kalıcı hale getirecek.

Seçim açıkça siyasidir. Asıl soru, bu dönüşümü gerçekleştirmek için gerekli siyasi iradenin olup olmadığıdır.

*

Haravgi gazetesinden iki haberle devam ediyoruz:

PEO ve Kıbrıslı Türk sendikalardan ortak mesaj: “Kıbrıs’ta barış”

Sendikaların barış için küresel eylem günü kapsamında, Nazi Almanya’sının 1939’da insanlığa karşı saldırısını ve Nazizm ile faşizmin milyonlarca kurbanını anmak için düzenlenen etkinlik bugün gerçekleştiriliyor. 1 Eylül, Dünya Sendikalar Federasyonu tarafından sendikaların barış için eylem günü olarak kabul edilmiştir.

PEO ve Dünya Sendikalar Federasyonu’na bağlı Kıbrıslı Türk sendikaları — DEV-İŞ, KTÖS, KTÖEÖS, KTAMS, KOOP-SEN, DAÜ-SEN — Kıbrıs genelinde onlarca örgütü birleştiren oluşum “Birleşik Kıbrıs” barış inisiyatifi ile birlikte, bu önemli günü bir kez daha onurlandırıyor. Talepleri: Kıbrıs’ta barış, bölgemizde barış ve dünyada barış.

Bugün, 1 Eylül saat 19:00’da, Ledra Palace’taki Dayanışma Evi önünde etkinlik yapılacak. Ortak deklarasyon okunacak ve Kulis Theodoru ile Umut Albayrak’ın katılımıyla müzik programı gerçekleşecek.

PEO, tüm çalışanları Kıbrıs’ta, bölgede ve dünyada barış için kitlesel olarak katılmaya çağırıyor.

*

Kıbrıs Barış Konseyi’nden çağrı – “Açlığı durdurun, soykırımı durdurun”

Kıbrıs Barış Konseyi “İnsanlık susamaz”, “Gazze’de soykırım sürüyor. Binlerce masum öldürülüyor”, “Sessizlik suç ortaklığıdır” mesajlarıyla, Filistinlilere yönelik soykırım ve insani yıkıma karşı bir protesto yürüyüşü düzenliyor.

Etkinlik, 13 Eylül Cumartesi günü saat 17:30’da Lefkoşa Elefterias Meydanı’nda yapılacak.

PSE, yurttaşları kitlesel şekilde katılmaya ve “Açlığı durdurun – Soykırımı durdurun” sloganını haykırmaya çağırıyor.

Yürüyüş Özgürlük Meydanı’ndan başlayacak, İsrail Büyükelçiliği’ne ve ardından Avrupa Evi’ne yürünecek, ardından son durak yeniden Elefterias Meydanı olacak.

*

Filelefteros gazetesinden bir haber:

50 kadın “panik butonuna” sahip – Avrupa çapında destek hattı da geliyor

“ELPIS” uygulamasına erişimi olan kadınların sayısı 50’ye ulaştı. Bu uygulama sayesinde, cep telefonundaki bir düğmeye basıldığında polis anında bilgilendiriliyor ve aile içi şiddet mağduru olma tehlikesi yaşayan kadına hemen yardım gönderiliyor.

Uygulamanın 14 Temmuz 2025’te faaliyete geçmesinden bu yana panik butonu iki kez kullanıldı. Polisin müdahalesi anında oldu; altı dakika içinde bir devriye ekibi yardım istenen noktaya ulaştı ve böylece daha kötü sonuçların önüne geçildi.

27 Ağustos’ta Bakanlar Kurulu tarafından onaylanan Kadınlara Yönelik Şiddetin Önlenmesi ve Mücadele Ulusal Koordinasyon Kurumu’nun 2024 Yılı 2. Faaliyet Raporu vesilesiyle, Adalet ve Kamu Düzeni Bakanı Marios Hartsiotis, Filelefteros gazetesine yaptığı açıklamalarda, bakanlığının toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadele için attığı adımlara ve 2023-2028 yıllarını kapsayan ilk ulusal strateji ve Ulusal Eylem Planı temelinde gelecek yeni önlemlere değindi.

Hartsiotis’e göre, 2024 yılında kadınlara yönelik şiddetin önlenmesi ve ortadan kaldırılması alanında önemli ilerlemeler kaydedildi. Aynı zamanda, İstanbul Sözleşmesi’nde yer alan kadınlara yönelik her türlü şiddet biçimi hakkında toplumun bilgilendirilmesi ve duyarlılığının artırılması için bir kampanya yürütüldü ve aile içi şiddet mağdurları için “ELPIS” uygulaması hayata geçirildi.

“Panik butonu”, aile içi şiddet mağdurlarına, doğrudan tehlike altında olduklarında ve yalnızca fiziksel değil, her türlü bütünlükleri tehdit edildiğinde, “sessizce” polisi arama ve yardım/koruma talep etme olanağı sağlıyor.

Şiddet mağdurlarına yönelik destek konusunda Hartsiotis, bu desteğin günlük, sistematik ve çok yönlü olduğunu vurguluyor. Çok disiplinli bir merkez olan “Kadın Evi” aracılığıyla, tüm devlet hizmetlerinden profesyonellerin birlikte çalıştığı bir ortamda mağdurlara psikolojik, sosyal ve hukuki hizmetler tamamen mağdur odaklı bir yaklaşımla sunuluyor.

Avrupa çapında destek hattı geliyor

Adalet ve Kamu Düzeni Bakanlığı, Kadınlara Yönelik Şiddetin Önlenmesi ve Mücadele Ulusal Koordinasyon Kurumu aracılığıyla, ulusal düzeyde 116 016 Avrupa telefon destek hattının işletilmesini planlıyor. Amaç, her türlü toplumsal cinsiyete dayalı ve aile içi şiddet mağdurlarına telefonla yardım ve rehberlik sağlamak.

2026 yılı için Ulusal Koordinasyon Kurumu bütçesine şimdiden 60.000 € tutarında bir ödenek konuldu. Gerekli tüm prosedürlerin ilerletilmesi ve hattın faaliyete geçmesi bekleniyor.